堪比卡特死亡之扣!国外强人隔人劈扣扣碎篮板
Domena publiczna (ang. public domain, fr. Domaine public, D.P.) – w najw??szym znaczeniu twórczo??, z której mo?na korzysta? bez ograniczeń wynikaj?cych z uprawnień, które maj? posiadacze autorskich praw maj?tkowych, gdy? prawa te wygas?y lub twórczo?? ta nigdy nie by?a lub nie jest przedmiotem prawa autorskiego. Poj?cie to wywodzi si? z angielskiego systemu common law i pocz?tkowo oznacza?o grunty nale??ce do państwa, które zosta?y udost?pnione do bezp?atnego u?ytku publicznego. Pó?niej znaczenie tego terminu zosta?o rozci?gni?te na sfer? prawa autorskiego[1].
Poj?cie to jest nie tyle ?ci?le zdefiniowanym terminem prawniczym, co raczej popularn? nazw? koncepcji, zgodnie z któr? istnienie zasobu twórczo?ci dost?pnej bez ograniczeń dla ka?dego jest warunkiem swobodnego rozwoju kultury i nauki. W zwi?zku z tym czas i zakres ochrony autorsko-prawnej oraz patentowej powinien stanowi? kompromis mi?dzy interesami twórców i spo?eczeństwa. W tym znaczeniu poj?cie to pojawia si? np. w dokumentach i dyskusjach ?wiatowej Organizacji W?asno?ci Intelektualnej. W dokumentach tych poj?cie to ma znaczenie szersze ni? tylko zbiór dzie?, do których nie wyst?puje ograniczenie dost?pu ze wzgl?du na ochron? praw autorskich, ale ogólnie do wszystkich, które nie maj? finansowych lub instytucjonalnych barier publicznego wykorzystania – np. dost?pnych na tzw. wolnych licencjach[2]. W zbli?ony sposób definiuje te? to poj?cie UNESCO[3].
Terminu domena publiczna u?ywa si? te? czasami w odniesieniu do oprogramowania, które z jakich? wzgl?dów nie jest obj?te maj?tkowymi prawami autorskimi. Mylnie do tej kategorii zalicza si? te? niekiedy oprogramowanie dost?pne na zasadach licencji copyleft oraz freeware lub nawet shareware[4].

Domena publiczna w Polsce
[edytuj | edytuj kod]W polskim systemie prawa autorskiego, regulowanym przez ustaw? o prawie autorskim i prawach pokrewnych[5] , termin domena publiczna nie wyst?puje – w t?umaczeniu konwencji berneńskiej termin ten przet?umaczono jako w?asno?? publiczn? państwa[6]. Pos?uguj? si? nim jednak ?rodowiska zwi?zane z rozwojem tzw. wolnej kultury i otwartej edukacji[7]. Koalicja Otwartej Edukacji organizuje coroczne obchody Dnia Domeny Publicznej[8].
W polskim systemie prawa autorskiego nie istnieje mo?liwo?? wyzbycia si? autorskich praw osobistych, a ich czas trwania jest nieograniczony[9]. Cz??? twórczo?ci nie stanowi jednak przedmiotu tego prawa[10]. W stosunku do twórczo?ci, która stanowi przedmiot tego prawa, mo?na jedynie mówi? o wygasaniu praw maj?tkowych. Prawa osobiste, takie jak obowi?zek przypisywania autorstwa czy nienaruszalno?? formy i tre?ci, pozostaj? w mocy nawet po wyga?ni?ciu maj?tkowych praw autorskich. Ponadto nawet je?li do twórczo?ci pierwotnej wygas?y ju? prawa maj?tkowe, to do dzie?a stanowi?cego opracowanie (t?umaczenie, przeróbka, adaptacja) wygasanie praw maj?tkowych rozpoczyna si? od dnia upublicznienia tego opracowania lub od daty ?mierci autora opracowania[11]. W dniu 20 listopada 2015 r. wesz?a w ?ycie nowelizacja polskiego prawa autorskiego, która m.in. zmieni?a dotychczasowe zasady wydawania utworów pozostaj?cych w domenie publicznej. Zlikwidowano Fundusz Promocji Twórczo?ci oraz obowi?zek odprowadzania przez producentów i wydawców op?at z tytu?u sprzeda?y egzemplarzy utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych[12].
Przechodzenie dzie? do domeny publicznej
[edytuj | edytuj kod]Je?li przyj?? robocz? definicj? domeny publicznej jako zbioru twórczo?ci, który nie podlega ograniczeniom dost?pu z tytu?u ochrony maj?tkowych praw autorskich, mechanizm przechodzenia do niej dzie? na podstawie przepisów prawa autorskiego przedstawia nast?puj?cy schemat blokowy oraz bardziej precyzyjnie tabela:

- Pytania o to, czy twórczo?? stanowi przedmiot prawa autorskiego
Nr | Pytanie | Odpowied? | Wniosek |
---|---|---|---|
1. | Czy mamy do czynienia z ?przejawem dzia?alno?ci twórczej o indywidualnym charakterze”?[13] | Nie | ![]() |
Tak | ![]() | ||
2. | Czy mamy do czynienia z:
|
Tak | ![]() |
Nie | ![]() | ||
3. | Czy dzie?o zosta?o opublikowane w Polsce, jego autorem jest obywatel Polski, po raz pierwszy zosta?o opublikowane w j?zyku polskim lub zosta?o opublikowane w kraju, z którym Polska ma podpisane umowy o zakresie wzajemnej ochrony praw autorskich?[14] | Nie | ![]() |
Tak | ![]() | ||
4. | Je?li dzie?o nie zosta?o opublikowane w Polsce, jego autorem nie jest obywatel Polski, po raz pierwszy nie zosta?o opublikowane w j?zyku polskim, ale zosta?o opublikowane w kraju, z którym Polska ma podpisane umowy o zakresie wzajemnej ochrony praw autorskich – to czy wed?ug prawa tego kraju podlega ono prawu autorskiemu lub nie wygas?y do niego prawa autorskie?[15] | Nie | ![]() |
Tak | ![]() | ||
![]() |
![]() | ||
5. | Czy dzie?o jest ?utworem, wykonanym sposobem fotograficznym lub do fotografii podobnym”, które upubliczniono w Polsce przed 4 lutego 1994 i na ?utworze nie uwidoczniono wyra?nie zastrze?enia prawa autorskiego”?[16] | Tak | ![]() |
Nie | ![]() |
Symbol | Znaczenie |
---|---|
![]() |
Dzie?o w domenie publicznej |
![]() |
Dzie?o do którego nie wygas?y maj?tkowe prawa autorskie |
![]() |
Id? do kolejnego pytania |
![]() p. X |
Id? do punktu X |
![]() |
za?o?enie niespe?nione |
- Pytania o to, czy do dzie?a wygas?y maj?tkowe prawa autorskie?
Nr | Pytanie | Odpowied? | Wniosek |
---|---|---|---|
Pytania o autorów | |||
6. | Czy dzie?o jest anonimowym utworem zbiorowym lub zosta?o stworzone w ramach stosunku pracy lub nie zosta?o opublikowane za ?ycia twórców, a twórcy przekazali komu? maj?tkowe prawa autorskie?[17] | Tak | ![]() p. 9 |
Nie | ![]() | ||
7. | Czy wiadomo, kiedy zmar? autor lub ostatni ze wspó?autorów dzie?a? | Nie | ![]() p. 10 |
Tak | ![]() | ||
8. | Czy autorzy zmarli przed pocz?tkiem roku 1955 (70 lat temu i wcze?niej) i odpowied? na pytanie 6. by?a negatywna?[18] | Tak | ![]() |
Nie | ![]() | ||
Pytania o termin pierwszego upublicznienia | |||
9. | Czy odpowied? na pytanie 6. by?a twierdz?ca, a dzie?o zosta?o upublicznione w 1954 (70 lat temu) lub dawniej?[17] | tak | ![]() |
Nie | ![]() | ||
10. | Czy dzie?o zosta?o upublicznione ponad 140 lat temu, a odpowied? na pytanie 6. by?a negatywna oraz nie wiadomo, kiedy autor zmar??[19] | Tak | ![]() |
Nie | ![]() |
Mechanizm Creative Commons 0
[edytuj | edytuj kod]Organizacja Creative Commons promuje mechanizm przenoszenia utworów do domeny publicznej wol? autorów, pod nazw? CC0, który stanowi jej cz??? modelu licencjonowania utworów. W zwi?zku z tym, ?e co do zasady polskie prawo autorskie uniemo?liwia wyra?nie przenoszenia utworów do domeny publicznej wol? twórcy[9], mechanizm ten w Polsce mo?e by? traktowany jako sformalizowane o?wiadczenie woli twórcy, ?e ten nie b?dzie korzysta? z przys?uguj?cych mu praw, a gdy to niemo?liwe, udost?pnia utwór na licencji, której warunki s? tak maksymalnie zbli?one do zasad u?ycia utworów w ramach domeny publicznej, jak to tylko mo?liwe. Wed?ug oceny prawnej opublikowanej przez Koalicj? Otwartej Edukacji, mechanizmem CC0 mo?na si? w Polsce pos?ugiwa?, ale ?korzystaj?cy musz? mie? jednak ?wiadomo?? wy?ej opisanych ograniczeń”[21].
Zobacz te?
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Public Domain. [w:] Legal Dictionary [on-line]. Duheime.org. [dost?p 2025-08-14]. (ang.).
- ↑ Public Domain. [w:] Program Activities [on-line]. WIPO. [dost?p 2025-08-14]. (ang.).
- ↑ Public Domain Information. UNESCO. [dost?p 2025-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)]. (ang.).
- ↑ Projekt GNU: Kategorie Wolnego i Niewolnego Oprogramowania: Oprogramowanie b?d?ce dobrem publicznym (Public domain software). 2025-08-14. [dost?p 2025-08-14].
- ↑ Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓.
- ↑ Art. 18 konwencji berneńskiej (Akt paryski konwencji berneńskiej o ochronie dzie? literackich i artystycznych).
- ↑ Bo?ena Bednarek-Michalska, Alek Tarkowski, Barbara Szczepańska. Domena publiczna – co to takiego?. ?Biuletyn EBiB”. 101 (1), 2009. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. ISSN 1507-7187.
- ↑ Dzień Domeny Publicznej 2010. KOED. [dost?p 2025-08-14].
- ↑ a b Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 16.
- ↑ a b Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 4.
- ↑ Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 2 ust. 1.
- ↑ Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 40.
- ↑ Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 1 (nie s? przejawem dzia?alno?ci twórczej np. proste wzory geometryczne, chemiczne i fizyczne, tabele i wykresy matematyczne, które mo?na automatycznie wygenerowa?, proste mechaniczne kopie dzie? natury (np. gipsowy odlew z?ba mamuta) itp.).
- ↑ Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 5.
- ↑ Na przyk?ad dzie?a wykonane przez funkcjonariuszy op?acanych bezpo?rednio przez rz?d Federalny USA s? wed?ug prawa tego kraju w domenie publicznej.
- ↑ Art. 2 ustawy o prawie autorskim z dnia 10 lipca 1952 r. – istniej? kontrowersje, czy tak to mo?na interpretowa?, ale inna interpretacja prowadzi do absurdu niemo?no?ci jakiegokolwiek publikowania wi?kszo?ci anonimowo wykonanych zdj?? po 1954 r.
- ↑ a b Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 36 pkt 2 i 3.
- ↑ Ustawa o prawie autorskim 2019 ↓, Art. 36 pkt 1.
- ↑ 140 lat daje niemal 100% pewno?ci, ?e jego autorzy zmarli ponad 70 lat temu, nawet, je?eli nie wiadomo, kiedy to by?o i nie wiadomo, czy s? spe?nione warunki podane w pytaniu 6.; tak odleg?a data upublicznienia gwarantuje te?, ?e prawa wygas?y, gdy odpowied? na pytanie 6. jest twierdz?ca.
- ↑ W tym przypadku wyst?puje dzie?o osierocone i nie da si? jednoznacznie ustali?, czy prawa autorskie do niego wygas?y.
- ↑ dr Krzysztof Siewicz: Analiza prawna ?Creatve Commons 0”. Koalicja OtwArt.ej Edukacji, 2025-08-14. [dost?p 2025-08-14].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Obwieszczenie Marsza?ka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 pa?dziernika 2022 r. w sprawie og?oszenia jednolitego tekstu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2509); Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych z pó?niejszymi zmianami, tekst jednolity og?oszony w roku 2021 (Dz.U. z 1994 r. nr 24, poz. 83).
Linki zewn?trzne
[edytuj | edytuj kod]- Dzień domeny publicznej. domenapubliczna.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)].
- Manifest Domeny publicznej. publicdomainmanifesto.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)].
- Copyright Term and the Public Domain in the United States. lib.utexas.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)]. (na Texas University)
- Center for the Study of the Public Domain (na Duke University, USA)